TURGUTLU (TURUDLU) TÜRKMENLERİ KASABA’DA

       Kadın, erkek, çoluk çocuk, davar sürüleri ve çadırlarıyla Turgutlu Ovası’na geldikleri tahmin edilen Turudlu Türkmenleri hakkında ilk detaylı bilgilere 16. yüzyılın otuzlu yıllarına ait Tahrir defterinde rastlanmaktadır. Bu tarihlerde Kasaba’da gördüğümüz bu Türkmenler nereye yurt edinmişlerdir. İlk köylerini nereye kurmuşlardır. Bununla ilgili çeşitli savlar ileri sürülmektedir. Bu savlardan gerçeğe yakın olanı, bu Yörük cemaatinin Dalbahçe Köyü civarına gelerek buralarını şenlendirdiği daha sonraları aşağılara inerek Beypınarı (bu günkü adıyla Ulupınar Tımarı) kuyusunun bulunduğu sulak alana şenlendirdikleridir.

     Şenol Çelik’e göre, 1531 yılında, bölgede gördüğümüz bu Türkmenlerin sayısı mukataa ve ellici Yörükleri hariç (117 mükellef ve 2 muaf hane ve 57 mücerred (bekâr) ) 652 kişi kadardır.  Mehmet Günay’a göre ise ayni tarih de Turudlu ismiyle anılan köy de 120 haneye yaklaşan yerleşik, bir o kadar da Yörük nüfus yaşamaktadır. Bu da yaklaşık olarak köyün 1200 civarında bir nüfusa sahip olduğunu göstermektedir.

     1575 tarihli tahrir defterlinde ise Turgutlu’nun bu dönemde bir hayli gelişip büyüdüğü görülür. Bu tarihlerde köyün nüfusu yaklaşık bir buçuk kat (%138) artmıştır. Bu değişim ve gelişme sadece nüfusta yaşanmamış, fizikî yapıda ve ticarî hayatta da görülmüştür. Artık Turgutlu’nun beş mahallesi vardır. Bunlar; Orta mahalle (63 hane, 26 bekâr), Sinan mahallesi (Sinancık - 24 hane, 28), Veled-i Menteşe (Menteş Baba- Bu günkü Bozkurt Mh. - 25 hane, 17 bekâr), Câmi (Bu günkü İstiklal Mh. - 128 hane, 71 bekâr), ve Yeni Mescid (39 hane, 25 bekâr) mahalleleridir. Bu nüfusa ayrıca vergi mükellefi olmayan vakıfları ve hizmetlilerini de eklemek gerekmektedir.

     1531 tarihinde köyde sadece Papazobası ismiyle anılan bir zaviyenin varlığı söz konusu iken 1575 yılında köyde bir camii, dört mescit, bir hamam, bir okul ve iki zaviye görülür. Köyde varlığı görülen hamam 2’inci Selim’in kapu ağalarından Hüseyin Ağa tarafından yaptırılıp 100 akçaya kiraya verilir. Bu dönemde Sinan Çavuş isimli bir şahsın Turgutlu’nun bir köy görüntüsünden bir kasaba haline gelmesinde önemli katkılarının olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim mescit başta olmak üzere bina ettirdiği çeşitli vakıf eserleri Turgutlu’nun daha da büyümesini sağlamıştır.

 Bu nüfuz ve yapısal gelişmelerin yanında XVII yüzyıl başlarında Celali ayaklanmaları Turgutlu Köyü’ne de sirayet etmiş hatta en çok etkilenen yerlerden birisi olmuştur. Bunun üzerine eşkıyadan korunmak için köyün etrafına bir sur inşa edilmiştir. Celalilerden korunmak üzere inşa edilen bu sur, zamanın Saruhan Sancak Beyi ve adamları tarafından yıkılmak istenir. Ancak Kasaba halkı bu duvarın yıkılmaması için direnir ve saraya başvurur. Merkezden gönderilen 13 Mart 1609 tarihli hüküm fermanı üzerine surun yıkılması durdurulur.

     1610 yılı Turgutlu için bir dönüm noktası olur. Zira bu tarihte Turgutlu’da pazar kurulma kararı alınarak ekonomik bir merkez haline gelmesi temin edilmiştir. Pazar yerinin faaliyete geçmesi Turgutlu için bir dönüm noktası olur. Gözde bir yerleşim alanı olmaya başlayan Kasaba’da, pazaryerinin açılışı ile nüfus ve yapısal faaliyetlerin gelişimi daha da hızlanır.

        Kaynakça:

- Şenol ÇELİK. 1659-1660 (H. 1070-1071) Tarihli Avarız Defterine göre XVII. Yüzyıl Ortalarında Turgutlu Kazası. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 16, İstanbul 2007, 33-66.

- Doç. Dr. Mehmet GÜNAY. Şer’iyye Sicillerine Göre XVII. Yüzyılda Turgutlu Kasabası. (Makale) Celal Bayar Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü. Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:9, Sayı:2, Ekim 2011

- Doç. Dr. Mehmet Akif Ceylan. Marmara  Coğrafyası Dergisi. 21, OCAK - 2010, S. 1- 26 

- Ferudun M. Emecen. XVI. asırda Manisa Kazası. TTK, Ankara 1989, s  211.