TURGUTLU’DA İSTİKLAL MAHALLESİ (CAMİ-İ CEDİD)

          Bu gün yeni isimleri ile tanıdığımız Kasaba mahallelerinin eskiye dönük ayrı ayrı öyküleri vardır. Şimdilerde İstiklal Mahallesi olarak andığımız Mahalle’nin ise ayrı bir hikâyesi vardır.

        Koca Hamam ile Sevinç Parkı’nın olduğu bölgenin 1575 yıllarında ki adı Yeni Mescid Mahallesidir. Mahalle bu ismi muhtemelen burada inşa edilen bir mescitten almış olmalı. 1669 yılına gelindiğinde Mahallenin ismi Cami-i Cedid  (Yeni Camii) olarak karşımıza çıkar. Bu yeni isim, olası ki burada Bayram ve Cuma namazlarının kılınmaya başlanması, başka bir ifade ile mescidin camiye dönüşmesi dolayısıyla bu adı almış olmalıdır. Geçen zaman süreci içinde mahallenin nüfusu hızlı bir şekilde artar.

      1.700’lü yıllara gelindiğinde artık Kasaba’nın bir anlamda yeni idarecileri voyvodalardır. 1.700’lü yılların ilk çeyreğinde Kasaba’da voyvoda olarak ünlü Seyfioğulları ailesi görülür. Ailenin ilk kurucusu Seyfi Ağa’dır (Seyfioğlu Mehmed). Ailenin kurucusu kabul edilen Mehmet Ağa, 1727 yılında Manisa Kalesi’nde hapsedilir ve bu tarihten yaklaşık on yıl kadar sonra da öldürülür. Bu tarihten sonra da ayni aileden gelenler Turgutlu’da uzun bir süre voyvodalık yapmaya devam ederler. Seyfi-zade ailesinden Hacı İbrahim Ağa tarafından Cami-i Cedit Mahallesi’nde (Sevinç Parkı civarı) Seyfioğlu Hanı yaptırılır.

   1743 tarihine gelindiğinde Karaosmanoğlu ailesinden Hacı Mustafa Ağa, o günlerin adıyla Cami-i Cedit, bu günün adıyla istiklal Mahallesi’nde, Yeni Han ismi ile anılan bir han yaptırır.  Hacı Mustafa Ağa, bununla da yetinmez ayni mahalleye bir yağhane, bir de Yahudi hane inşa ettirir. Bu yeni yapılar o tarihlerde mahalleyi fazlaca şenlendirmiş olmalı ki kahvehaneler, abacı dükkânları, nalbantlar, bakkal dükkânları, fırınlar, şerbet haneler ve yeni hanlar onun çevresinde sıralanır. Bunlardan birisi Han-ı Cedit, diğeri ise Büyük Han ve Halil Çelebi Hanı’dır. 

Cami-i Cedid Mahallesi (İstiklal) artık Kasaba’nın en şenlenmiş yöresidir. 6 Haziran 1846 yılında Yeni Camiinin (Paşa Camii) bahçesine hayır sahibi ve Kasaba’nın büyük ailelerinden Elhâc Hüseyin Ağa tarafından ahşaptan, kubbeli düzende bir kütüphane inşa ettirilir.  Mahalle oldukça şenlenmiştir. Bir bakıma varlıklı ailelerin daha çok tercih ettiği bir muhit haline gelmiştir. Bu tarihlerde bu mahallede Üç numaralı hanede kayıtlı Kuloğluzade Hüseyin ağa, 1790 dönüm mezru tarlası, 15 dönüm bağı ve 15 dönüm yonca bahçesi ile Turgutlu’nun en büyük çiftçisidir.

       Büyük yangın hepsini yok edip bir kül haline dönüştürür. Eski mahallenin yalnızca öyküleri günümüze ulaşır. Büyük yangından geriye sadece Sevin Parkı’nı gölgesi ile bir süre süsleyen Paşa camiinin minaresi kalır. O minarede 1947 yılında yıktırılır.

Kaynakça:

- Doç. Dr. Mehmet GÜNAY. Şer’iyye Sicillerine göre 17 Yüzyılda Turgutlu Kasabası (Makale). Celal Bayar Üniversitesi. Sosyal Bilimler Dergisi Ekim 2011, sayı 2.  

- Cahit Telci. Turgutlu Voyvodası Es-seyid El-hac İbrahim Ağa’nın 1809 yılında Zabt Edilen Muhallefatı. Makale. Celal Bayar Üniversitesi. Manisa Araştırmalar

- Nejdet Bilgi. Celal Bayar Üniversitesi. Manisa Araştırmaları- Emek Matbaacılık Manisa 2001. S 115.

- Yuzo Nagata  Tarihte Ayanlar. Karaosmanoğluları Üzerine Bir İnceleme. Türk Tarih Kurumu Basım Evi Ankara 1997.

- Ferudun M. Emecen  Bir Osmanlı Kasabasının Kuruluşu ve Yükselişi. Turgutlu.  

-  Ferudun M. Emecen  Tarihin İçinde Manisa.. Manisa Belediyesi Kültür Yayınları, 2006, s 224

TURGUTLU'DA KURULAN YENİ MAHALLELER VE TURGUTLU’YA GÖÇLER

     Turgutlu’nun 1600’lü yılların daha ilk yarısında gerek nüfus gerekse yapısal yönde hızlı bir şekilde gelişmesinde, Gediz Nehri üzerine 2’inci Beyazit döneminde inşa edilen ve kışında nehri geçmeye imkân sağlayan Kısmalı (Kız) Köprüsü’nün önemli bir rolü de olmuştur. Turgutlu’nun 5 km kadar kuzeyinde yer alan bu büyük köprü nedeniyle Turgutlu uzun bir süre “köprübaşı” yerleşmesi özelliğini kazanmıştır. Bunun yanında bu yüzyılın başından itibaren İzmir’in de önemli bir ekonomik bir merkez haline gelmesi ve özellikle İran ipeğinin Avrupa’ya ihraç edildiği bir liman olarak ortaya çıkması bu ticaret yolu üzerinde bulunan Turgutlu’nun özellikle nüfus yönüyle daha hızlı bir şekilde büyümesine olanak sağlamıştır.

       Bu dönemde Turgutlu’nun yeni göçlerle nüfusunun sürekli artması İstanbul’unda dikkatini çekmiş olmalı ki Anadolu Beyler Beyisi tarafından 22 Şubat 1651 tarihinde Turgutlu Naibi’ne bir ferman gönderilir. Fermanda; bazı ailelerin yerlerini terk ederek Turgutlu’ya gelip yerleştikleri, gerekli tedbirin alınması istendiğinde, Turgutlu zabitinin gelenlerin Turgutlu reayasından oldukları gerekçesiyle onlarla ilgili gerekli tedbiri almadığı belirtilip, Turgutlu’ya olan göçlerin durdurulması istenir.

Bu tarihlerde padişah hasları içinde yer alan Turudlu Köyü, 3’üncü Mehmet döneminde (1595 -1603) Valide Sultanların hassına tahsis edilir.

      1659 yılına gelindiğinde Turgutlu’da yeni üç mahalle daha kurulur. Böylece mahalle sayısı 8’e yükselmiştir. Bu mahalleler: Cami –i Atik, Cami-i Cedit (bu günkü İstiklal Mh), Çömlekçi, Menteş Baba ( bu günkü Bozkurt Mh.), Orta, Sinancık (Sinan), Yenice, Zeytüncük (bu günkü Altay Mh.)’dür. Bu mahallelerde ki toplam hane satısı 1.185 olup tahmini nüfus miktarı en az 7500 kişi civarındadır. Turgutlu’da ki bu nüfus artışının nedeni, tabii nüfus artışı yanında göç yoluyla gelenlerinde etkin olduğu söylenebilir. Turgutlu’ya doğru yapılan göçlerin sebebi, eşkıya baskınları, o dönemde revaçta olan salgın hastalıklar etkili olmuştur. Bu göçler çoğunlukla Turgutlu’ya yakın köy ve kaza merkezlerinden olmuştur.

     

Kaynakça:

 - Şenol Çelik, “1659/1660 (H.1070- 1071)Tarihli Avarız Defterine Göre XVII. Yüzyıl Ortalarında Turgutlu Kazası”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 16, İstanbul 2007, s. 33-66. 

- Feridun M. Emecen, “Bir Osmanlı Kasabasının Kuruluşu ve Yükselişi Turgutlu (1500-1700),

- Doç. Dr. Mehmet GÜNAY. Şer’iyye Sicillerine Göre XVII. Yüzyılda Turgutlu Kasabası. (Makale) Celal Bayar Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü. Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:9, Sayı:2, Ekim 2011

- Doç. Dr. Mehmet Akif Ceylan. Marmara  Coğrafyası Dergisi. 21, OCAK - 2010, S. 1- 26. 

- Ferudun M. Emecen. XVI. asırda Manisa Kazası. TTK, Ankara 1989, s  211.